Odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego (SDE)

Co pewien czas media przypominają nam o tym, że polskie więzienia są przepełnione, a więźniowie  przebywają w nich w warunkach odbiegających od standardów europejskich, chociażby ze względu na brak możliwości zapewnienia osadzonym odpowiedniej przestrzeni, mimo że wielkość celi oraz powierzchnia, która winna przypadać na jednego więźnia zostały ściśle określone w naszym prawodawstwie. Kolejny problem to kwestia finansowa. Nie ulega wątpliwości, że odizolowanie człowieka w więzieniu wiąże się z koniecznością ponoszenia znacznych kosztów jego utrzymania. Więźniom należy zapewnić nie tylko wyżywienie, ale również opiekę medyczną itd. Pobyt jednego skazanego za kratkami szacuje się na kwotę ok 3.200 zł miesięcznie.

            Wymienione powyżej okoliczności stały się jednymi z przyczyn, dla których kilka lat temu zdecydowano o wprowadzeniu możliwości odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Nie zawsze bowiem najsurowsza kara, jaką jest pobyt w więzieniu jest jedynym sposobem na osiągnięcie celów kary. Odbywanie kary w dotychczasowym miejscu zamieszkania pozwoli skazanemu naprawić popełnione przez niego błędy, nie wyrywając go z dotychczasowego środowiska, zapewni podtrzymywanie więzi rodzinnych, a nawet umożliwi świadczenie pracy zarobkowej czy dalszą naukę. Z kolei niewątpliwą zaletą dla Skarbu Państwa jest fakt, iż kara więzienia odbywana w systemie SDE to koszt ok. 440 zł miesięcznie.

            Kto może skorzystać?

            Zgodnie z przepisami sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli wymiar orzeczonej kary nie przekracza jednego roku; skazany nie jest multi recydywistą; sąd penitencjarny uzna, że jest to wystarczające dla osiągnięcia celów kary; skazany posiada określone miejsce stałego pobytu, a osoby pełnoletnie zamieszkujące razem z nim wyraziły zgodę, by odbywał on karę w miejscu zamieszkania; wreszcie warunki techniczne obejmujące również warunki mieszkaniowe skazanego pozwalają na wykonywanie dozoru. Aby skorzystać z tej możliwości, należy złożyć „wniosek o dozór elektroniczny”.

            Wniosek o dozór elektroniczny. Co powinien zawierać?

            Sam wniosek można sporządzić na gotowym formularzu. Bardzo ważne jest jednak, aby formularz ten został prawidłowo wypełniony.

            Przede wszystkim wniosek o dozór elektroniczny powinien zawierać odznaczenie sądu, który wydał wyrok w pierwszej instancji, a także sygnaturę akt tego sądu. Bardzo ważną częścią wniosku jest jego uzasadnienie. W uzasadnieniu należy wskazać, dlaczego dozór elektroniczny będzie wystarczającym rozwiązaniem dla osiągnięcia celów kary. Warto przy tym podkreślić w uzasadnieniu, że stopień demoralizacji osoby odbywającej karę oraz względy bezpieczeństwa nie przemawiają w tym przypadku za karą w formie pobytu w zakładzie karnym.

            Do wniosku o dozór elektroniczny należy załączyć zgodę osób pełnoletnich, które miałyby mieszkać ze skazanym w trakcie odbywanej przez niego kary. Zgoda ta powinna dotyczyć także czynności kontrolnych wykonywanych w ich miejscu zamieszkania przez uprawniony do tego podmiot.

            Koszty

            Obecnie złożenie wniosku o dozór elektroniczny, jak i samo odbywanie kary w tym systemie są bezpłatne, skazany nie ponosi z tego tytułu żadnych kosztów.

            Obowiązki

            Skazany w terminie 7 dni od rozpoczęcia kary jest zobowiązany skontaktować się z kuratorem zawodowym. Podczas odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego skazany ma obowiązek przebywania we wskazanym przez sąd miejscu, w wyznaczonym czasie, udzielania wyjaśnień z przebiegu dozoru, noszenia nadajnika, dbania o powierzone mu elektroniczne urządzenie rejestrujące, poddawanie się czynnościom kontrolnym oraz odbierania połączeń telefonicznych umieszczonych w specjalnym urządzeniu monitorującym.

            Jak to wygląda w praktyce?

            Skazany jest zobowiązany nosić na przegubie ręki lub nodze nadajnik, zainstalowany w wodoodpornej i antyalergicznej opasce- całość przypomina zegarek. W miejscu odbywania kary czyli np. w domu skazanego montuje się również urządzenie monitorujące. Musi być ono na stałe podłączone do prądu. Zarówno nadajnik, jak i urządzenie monitorujące służą do kontroli czy skazany rzeczywiście przebywa w wyznaczonym miejscu. Każda nieobecność, spóźnienie czy inne naruszenie harmonogramu dnia zostanie zgłoszone przez urządzenie monitorujące do Centrali Monitorowania, która rejestruje cały przebieg kary. Zawsze należy odbierać połączenia telefoniczne, bowiem Centrala Monitorowania może próbować skontaktować się ze skazanym.

            Urządzeń powierzonych skazanemu nie wolno niszczyć, przenosić, odkręcać itd. Należy bezwzględnie stosować się do wszelkich obowiązków nałożonych na skazanego przez sąd.  Naruszenie warunków odbywania kary w SDE może skutkować koniecznością odbycia jej w zakładzie karnym.

            Warunkowe przedterminowe zwolnienie

            Pracownicy obsługi kontroli monitoringu mogą odwiedzać skazanego w miejscu jego pobytu lub telefonować w dowolnym czasie w trakcie odbywania kary np. w celu instalacji urządzeń, jak również wówczas, kiedy skazany nie przestrzega warunków lub manipuluje przy urządzeniach monitorujących. Okazjonalnie mogą się również pojawić, żeby skontrolować lub naprawić sprzęt. Jednakże należy pamiętać, że prawidłowa postawa skazanego i stosowanie się do wszelkich zaleceń i obowiązków, a także dbałość o sprzęt niezbędny do realizacji odbywania kary w systemie SDE zredukują czynności kontrolne do niezbędnego minimum.

            Jeżeli w trakcie odbywania kary skazany będzie się stosował do postanowienia sądu, zwłaszcza do nałożonych przez sąd ograniczeń czasowych i przestrzennych, do warunków odbywania kary oraz nie będzie naruszał porządku prawnego, sąd penitencjarny (na wniosek skazanego, pełnomocnika, sądowego kuratora zawodowego lub prokuratora) może udzielić warunkowego przedterminowego zwolnienia po odbyciu co najmniej połowy kary. Jeżeli kara została orzeczona w warunkach art. 64 § 1 k.k. (recydywa), to o warunkowe przedterminowe zwolnienie będzie można ubiegać się po odbyciu co najmniej dwóch trzecich kary.

            Nie ulega wątpliwości, że odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego jest dla skazanych bardzo atrakcyjną formą odbywania kary, o czym świadczy rosnąca z roku na rok liczba składanych wniosków, nie tylko przez samych skazanych, ale również  dyrektorów zakładów karnych. Korzyści finansowe opisanego przeze mnie systemu dla Skarbu Państwa są oczywiste. Jednakże największym beneficjentem tego systemu są sami skazani, którzy stosując się do jasno określonych zasad i ograniczeń, nie muszą przebywać w zakładzie karnym, z dala od rodziny i znajomych, w mało komfortowych warunkach, lecz mają szansę na odkupienie swych win w dużo bardziej korzystnej formule z realną szansą na resocjalizację. Zatem w razie skazania na bezwzględną karę wolności, warto zwrócić się do prawnika o przeanalizowanie sytuacji prawnej i pomoc w uzyskaniu zgody sądu na odbywanie kary we własnym domu, w systemie dozoru elektronicznego.